Αποκλεισιτκή Χρήση της Συζυγικής Οικίας

Η αποκλειστική χρήση της οικογενειακής στέγης είναι ένα αίτημα το οποίο αντιμετωπίζουμε συχνά σε περιπτώσεις διαζυγίων ή διακοπής της έγγαμης συμβίωσης ειδικότερα εκεί όπου υπάρχουν καυγάδες, βία και ένταση μεταξύ των συζύγων.

Το θέμα στη Κύπρο ρυθμίζεται από το άρθρο 17 (1) του Περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμου του 1990. Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρει ότι σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης ή σε περίπτωση που δίνεται γνωστοποίηση στην Επίσκοπο για λύση του γάμου, το Οικογενειακό Δικαστήριο μπορεί, κατόπιν αιτήσεως ενός από τους συζύγους, εφόσον του επιβάλλουν λόγοι επιείκειας και ενόψει των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των παιδιών, να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο την αποκλειστική χρήση ολόκληρου ή τμήματος του ακινήτου που χρησιμεύει ως κύρια διαμονή των ιδίων (οικογενειακή στέγη) ανεξάρτητα από το ποιος από αυτούς είναι ο ιδιοκτήτης ή έχει το δικαίωμα χρήσης. Διάταγμα του Οικογενειακού Δικαστηρίου που θα εκδοθεί με βάση αυτό το άρθρο μπορεί να τροποποιηθεί στη συνέχεια.

Από την πιο πάνω διατύπωση προκύπτουν και οι προϋποθέσεις που πρέπει να ικανοποιούνται σε κάθε περίπτωση ούτως ώστε να υπάρχει πιθανότητα επιτυχίας σε τέτοια αίτηση. Όπως έχει λεχθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο η θεραπεία που δίδεται με βάση αυτό το άρθρο είναι δραστική αφού στην ουσία ο Δικαστής παρεμβαίνει αποφασιστικά στην οικογενειακή μονάδα πριν ακόμα λυθεί η έγγαμη σχέση δηλαδή πριν εκδοθεί το διαζύγιο, καθορίζοντας με διάταγμα τον τρόπο και τόπο διαβίωσης της. Σκοπός τέτοιου διατάγματος δεν είναι να τιμωρήσει τον οποιοδήποτε αλλά αντίθετα να εμποδίσει την περαιτέρω χειροτέρευση της οικογενειακής σχέσης με σοβαρές επιπτώσεις στα μέλη της.

Είναι με βάση την πιο πάνω λογική που μπορεί κάποιος να εντοπίσει και το βασικό κριτήριο που χρησιμοποιούν τα Οικογενειακά Δικαστήριο για έκδοση τέτοιων διαταγμάτων και αυτό αφορά την ευημερία των ανηλίκων μίας οικογένειας. Τα Δικαστήρια μας θεωρούν ως το συμφέρον των ανηλίκων ως καταλυτικό κριτήριο για την απόδοση της συγκεκριμένης θεραπείας και μόνο στις περιπτώσεις όπου καταδεικνύεται ότι η συνέχιση της συμβίωσης των συζύγων έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις για τα παιδιά εκδίδεται τέτοιο διάταγμα.

Ένα άλλο βασικό στοιχείο που πρέπει να συνυπάρχει ούτως ώστε να εκδοθεί διάταγμα αποκλειστικής χρήσης είναι να έχει επέλθει η διάσταση των διαδίκων ή να έχει αποσταλεί γνωστοποίηση στον Επίσκοπο για λύση του γάμου ή να έχει καταχωρηθεί η αίτηση διαζυγίου. Πριν επισυμβούν οποιοδήποτε από τα τρία πιο πάνω γεγονότα δεν είναι δυνατόν να καταχωρηθεί αίτηση γι΄αποκλειστική χρήση.

Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι διάταγμα για αποκλειστική χρήση της συζυγικής οικίας ισχύει μόνο μέχρι την έκδοση του διαζυγίου. Μετά την έκδοση του διαζυγίου οποιοδήποτε τέτοιο διάταγμα παύει να έχει οποιαδήποτε ισχύ. Για παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι μία μητέρα κατοικεί με το σύζυγό της σε ένα σπίτι με τα παιδιά τους το οποίο είναι ιδιοκτησίας του συζύγου. Κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης καταχωρείται αίτηση διαζυγίου και στη συνέχεια εκδίδεται διάταγμα αποκλειστικής χρήσης λόγω καυγάδων κλπ. Το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης της συζύγου θα ισχύει μέχρι την έκδοση του διαζυγίου. Μετά τη λύση του γάμου ο σύζυγος θα μπορεί να επιστρέψει στη συζυγική οικία - που στην ουσία αποτελεί ιδιοκτησία του - και η σύζυγος δεν θα έχει οποιοδήποτε δικαίωμα ή δυνατότητα να τον εμποδίσει δικαστικά. Αντίθετα ο ίδιος θα μπορεί να καταχωρήσει εναντίον της αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο για παράνομη επέμβαση ή οχληρία και να ζητήσει σχετικό διάταγμα έξωσης.

Διάταγμα αποκλειστικής χρήσης μπορεί να εκδοθεί και στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν ανήλικα τέκνα αλλά η συμπεριφορά του συζύγου είναι τέτοια που δικαιολογείται η παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας στον άλλο σύζυγο. Για παράδειγμα στην περίπτωση που υπάρχει άσκηση σωματικής βίας, ψυχολογικής βίας, καυγάδες κλπ τότε πιθανόν το Δικαστήριο να κρίνει ότι η έκδοση διατάγματος αποκλειστικής χρήσης είναι αναγκαία.

Πρέπει να σημειωθεί ότι το Οικογενειακό Δικαστήριο εξετάζει κάθε περίπτωση ξεχωριστά και αφού λάβει υπόψη όλους τους σχετικούς παράγοντες όπως τα εισοδήματα των συζύγων, τη δυνατότητα του συζύγου που θα εκδιωχθεί να διαμένει σε εναλλακτική κατοικία, το ποιος είναι ιδιοκτήτης της συζυγικής στέγης, τον τόπο εργασίας τους, τον τόπο που πηγαίνουν σχολείο τα παιδιά καθώς και άλλες συναφείς δραστηριότητες των παιδιών κ.ο.κ.

Όπως και σε άλλες περιπτώσεις που έχουμε εξετάσει έτσι και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει δυνατότητα έκδοσης προσωρινών διαταγμάτων μέχρι την εκδίκαση της κυρίως αίτησης δηλαδή κάποιος αιτητής μπορεί να απευθυνθεί στο Δικαστήριο και να πετύχει την έκδοση προσωρινού διατάγματος αποκλειστικής χρήσης χωρίς το Δικαστήριο να ακούσει την άλλη πλευρά. Το Δικαστήριο θα εκδώσει το διάταγμα το οποίο θα έχει άμεση ισχύ και θα δώσει τη δυνατότητα στην άλλη πλευρά να θέσει την άποψή της το συντομότερο δυνατό.